Karl August Boethke

i jego toruński pomnik

.

Urodził się 2 lutego 1830 r. w Bydgoszczy jako syn Carla Augusta Boethke, burmistrza tego miasta, oraz Henrietty z domu Piwa. Pierwsze nauki pobierał w swoim rodzinnym mieście a potem uczęszczał do szkoły łacińskiej w Halle. Tam też rozpoczął studia filologiczne. Następnie przeniósł się do Berlina, gdzie na tamtejszym Uniwersytecie ukończył wybrany kierunek. W 1851 r. wrócił do Bydgoszczy i zaczął odbywać roczny staż nauczycielski. Po jego ukończeniu, nie mogąc znaleźć stałej posady w tamtejszych szkołach, podjął pracę nauczyciela domowego w Rojewie pod Inowrocławiem. W 1855 r. został zatrudniony jako nauczyciel w Gimnazjum Toruńskim i zaczął wykładać tam jęz. angielski, niemiecki, historię oraz geografię. W 1863 zawarł związek małżeński z Margot Hartmann, córką poczmistrza. Miał z nią siedmioro dzieci. Karola – późniejszego sędziego, Paula – oficera marynarki, Maxa – zmarłego w dzieciństwie i Oswalda – lekarza, oraz trzy córki. Przebywając w Toruniu wielokrotnie zmieniał adresy. Mieszkał na ul. Prostej, Mostowej, w budynku Gimnazjum przy ówczesnej ul. Wysokiej 13 (obecnie Zaułek Prosowy) i przy Bydgoskiej. W 1868 r. przygotowywał obchody 300-lecia gimnazjum, którym poświęcił wiele czasu i relację w „Zeitschrift fur. Gymnasialwesen”. 23 sierpnia 1882 otrzymał wreszcie zasłużony tytuł profesora gimnazjum. W 1902 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł w Toruniu 2 lutego 1912 r.
W czasie pracy w Gimnazjum Toruńskim opracowywał podręczniki szkolne do nauki jęz. angielskiego. Publikował też prace związane z programem nauczania w szkołach gimnazjalnych. Na niewielką skalę uprawiał też działalność literacką. W 1903 r. ukazało się jego główne dzieło zatytułowane „Steinort. Ein Lied aus Preußiens Vorzeit” (Dresden), stanowiące opis wydarzeń historycznych dotyczących osadzenia zakonu krzyżackiego w Toruniu w 1231 r. W 1904 r, w Dreźnie został wydany jego zbiór. poezji zatytułowany „Gedichte”. Boethke wydał także wiersze amerykańskiego poety Washingtona Irvinga.
W 1862 wstąpił do Coppernicus-Verein i od razu stał się jednym z jego najaktywniejszych członków. Pełnił tam szereg zaszczytnych funkcji m. in. sekretarza zarządu, a następnie od 1888 r. prezesa stowarzyszenia, który do urząd piastował aż do śmierci. Wygłaszał wiele odczytów poświęconych przede wszystkim literaturze. Jako członek komisji redakcyjnej położył duże zasługi w przygotowaniu w 1873 r. edycji dzieła „De revolutiombus orbium coelestium” Mikołaja Kopernika. Opracował też monografię „Coppernicus-Verein (…) wydaną w 1904 r. z okazji 50-lecia jego istnienia. Praca ta uważana jest do dzisiaj za podstawową pozycję mówiącą o historii Towarzystwa. Jak zatem widzimy jego działalność na polu literackim, historycznym, pedagogicznym i społecznym była znaczna. Jednak szczególną rolę odegrał Boethke w propagowaniu w Toruniu idei sportowych. Już w 1855 r. doprowadził do porządku zaniedbany miejski plac ćwiczeń sportowych, który powstał w 1846 r. W 1860 r. założył Thorner Männer-Turnverein. W 1893 r. z jego inicjatywy utworzone zostało gimnazjalne towarzystwo gimnastyczne. W latach 1873-1912 był przedstawicielem niemieckiego związku sportowego Deutsche Turnerschaft na powiat toruński. Współorganizował też ogólnoniemieckie święto sportowe, które obyło się we Wrocławiu w 1894 r. Pod koniec XIX w. z jego inicjatywy powstało w Toruniu szereg towarzystw gimnastycznych i turystycznych organizujących wycieczki piesze i rowerowe w okolice miasta. Stworzył również miejski klub wioślarski, który w 1906 r. dysponował już własną przystanią. Za swą wielką aktywność na tym polu Boethke został upamiętniony po śmierci pomnikiem, który stanął przed halą sportową przy obecnej ul. Mickiewicza. Był to ogromny głaz narzutowy, do którego przymocowano brązową tablicę z jego profilem. Pomnik istniał tam jeszcze w okresie międzywojennym. Wiemy jak wyglądał bowiem jeszcze za czasów niemieckich została wydana pocztówka, na której został uwieczniony.
Boethke odegrał też znaczącą rolę w życiu społecznym miasta. Przez pewien czas był m.in. przewodniczącym Rady Miejskiej. Działalność Boethkego została doceniona jeszcze za jego życia. Dokładnie w 70-te urodziny, 2 lutego 1900 r. otrzymał honorowe obywatelstwo Torunia.
Krzysztof Kalinowski