3 lutego 2010
Toru? w XIII-tym stuleciu
W 38-ym zeszycie publikacji toru?skiego Coppernicus-Vereinu (Mitteilungen) (…) zamie?ci? m.in. dr Artur Semrau, dawny archiwariusz toru?ski, bardzo ciekaw? i ?ród?ow? prac? o Toruniu w trzynastym stuleciu. Jest to pierwsza synteza na ten temat, wy?wietlaj?ca niejedn? w?tpliwo?? co do pocz?tków naszego miasta. Z tego wzgl?du nie od rzeczy b?dzie da? na tem miejscu streszczenie wniosków autora.
Przede wszystkim dopuszcza dr Semrau mo?liwo?? istnienia w czasach przedkrzy?ackich grodu s?owia?skiego Toru? (na wzgórzu, gdzie dzi? znajduje si? ko?ció? w Górsku); o mniej wi?cej kilometr od tego grodu za?o?yli krzy?acy pierwszy swój zamek, któremu nadali nazw? dawnego grodziska Toru?. Sk?ania si? te? dr Semrau do tradycyjnego pogl?du, ?e przej?ciowo, przed lokat? na miejscu dzisiejszym, osada krzy?acka Toru? znajdowa?a si? na miejscu Starego Torunia, tj. naprzeciw zamku nieszawskiego.
W rozplanowaniu miasta (Starego Miasta) by? przewidziany plac, na którym pó?niej stan?? ko?ció? ?w. Jana, natomiast nie by?o w pierwotnym planie miejsca na ko?ció? franciszka?ski (N. Marji Panny), gdy? franciszkanie przybyli do Torunia dopiero po roku 1239.
Co do pierwotnych obwarowa? miasta nie ma w dokumentach nic ?cis?ego. Semrau przypuszcza, ?e (podobnie, jak pó?niej w Elbl?gu) pierwsze mury toru?skie kaza? wznie?? zakon w?asnym kosztem, gdy? obowi?zkiem jego by?o stara? si? o bezpiecze?stwo osadników, pierwsze fortyfikacje masywne wzniesiono prawdopodobnie w latach od 1250—70 (na co wskazywa?yby niektóre szczegó?y architektoniczne w budowie bramy Klasztornej i Krzywej Wie?y). Mur wschodni (ku Nowemu Miastu) powsta? prawdopodobnie w r. 1274/5.
Rozwojowi terytorialnemu Torunia i jego obszarowi jurysdykcyjnemu po?wi?ca Semrau rozdzia? czwarty swej pracy. Wyja?nia, dlaczego w przywileju z r. 1233 otrzyma? Toru? tylko 5 k?p na Wi?le, przy czym mia? otrzyma? pó?niej jeszcze 100 w?ók. Powstanie tzw. Polskiej wsi – (villa Polonicalis) w pobli?u zamku (ok. r. 1276) t?umaczy konieczno?ci? uzupe?nienia osadników Torunia ?ywio?em robotniczym. Polska wie? sta?a si? pó?niej ulic? Polsk?, która mia?a tak?e ludno?? rzemie?lnicz?.
Osad? Mokre uwa?a Semrau za bardzo star?; jej pocz?tki si?gaj? do po?owy wieku XIII, cho? po raz pierwszy wymienia j? dokument z r. 1295. W przeciwie?stwie do Polskiej wsi mia?o Mokre pierwotnie przewa?nie niemiecki charakter, który zreszt? pó?niej uleg? zmianie na korzy?? ?ywio?u polskiego.
Pierwsza organizacja mieszcza?stwa toru?skiego powsta?a wed?ug Semrau`a pod koniec w. XIII (bractwo ?w. Jerzego). Przypuszcza te?, ?e gildja kupiecka istnia?a ju? za czasów za?o?enia sukiennic (r. 1259), i ?e pierwszy Dwór Artusa powsta? przed r. 1300.
Pochodzenie najstarszych osadników toru?skich stara si? Semrau okre?li? na podstawie szczup?ych danych z pierwszej po?owy w. XIII. Wynika z nich, ?e pierwsi osadnicy pochodzili ze ?l?ska, z Dolnych ?u?yc, z Poznania, Kujaw i z Kolonii. Pó?niejszy dop?yw wywodzi? si? z Westfalii, ?l?ska, Gda?ska, Pomorza s?upskiego, Wielkopolski, a nawet ze Lwowa i z Kopenhagi.
Pocz?tki handlu toru?skiego w zwi?zku z drogami handlowymi Torunia ograniczaj? si? do handlu towarami sukienniczymi, sol?, ?ledziami, p?ótnem, winem i pieprzem. Tkactwo towarów we?nianych na Nowem Mie?cie powsta?o ok. r. 1300.
Z Kujaw wywozi? Toru? ju? w po?owie w. XIII zbo?e, a pewnie te? inne towary, o których jednak dokumenty milcz?. Mo?na si? domy?le?, ?e przez Toru? przewo?ono ju? wówczas du?e ilo?ci byd?a, gdy? traktat zakonu z ksi?ciem Kazimierzem na ??czycy i Kujawach (r. 1252) wymienia op?at? za przewóz byd?a rogatego i nierogacizny. Bardzo wcze?nie rozpocz?? si? równie? handel wyrobami ku?nierskimi; pierwszy ku?nierz toru?ski jest wymieniony r. 1297.
Ca?okszta?t obrazu, nakre?lonego przez dra Semrau’a, pozwala wnikn?? w pomy?lny rozwój Torunia ju? w pierwszym stuleciu jego istnienia. Dzi?ki handlowi z Polsk? i bogactwu przyleg?ych krain polskich w ró?ne p?ody naturalne móg? Toru? skrzepn?? w swej organizacji mieszcza?skiej tak dalece, ?e wkrótce odczu? „opiek?” krzy?ack? jako ci??ar nie do zniesienia i zwróci? si? ku Polsce i jej tradycyjnym wolno?ciom.
Civis Thorunensis.
S?owo Pomorskie, stycze? 1931
Nie tylko Toru? mia? swoje pierwotne miejsce w innym miejscu .Dopiero kilka lat zamieszkiwania no i wylewy Wis?y zmusi?y do szukania lepszego miejsca.
Ale to dobrze ,?e miasta lokowano na wsi, bo tam powietrze jest lepsze.