Pomnik Nieznanego Żołnierza

Pomnik Bismarcka zostanie przebudowany na pomnik Nieznanego Żołnierza.

Na końcu przedmieścia Bydgoskiego znajdujący się jeszcze pomnik Bismarcka z którego to po wkroczeniu wojsk polskich zdjęto jedynie, tablicę bronzową płaskorzeźbę, miasto postanowiło przebudować w czasie najbliższym na pomnik polski, wedle relacji dr. Steinborna, na pomnik Nieznanego Żołnierza. W tym celu uchwalono na wczorajszem posiedzeniu Rady miejskiej rozpisanie konkursu na projekt budowę pomnika w którym to konkursie mogą brać udział tylko polscy artyści rzeźbiarze.
Słowo Pomorskie 10.04.1925 r.

Jak będzie wyglądał pomnik Nieznanego Żołnierza?
W sprawozdaniu z przedostatniego posiedzenia Rady Miejskiej wspominaliśmy o relacji dra Steinborna w sprawie przebudowy pomnika Bismarcka u wylotu ulicy Bydgoskiej na pomnik Nieznanego Żołnierza. Staraniem powyżej wymienionego radcy miejskiego oraz protekcji p. Wojewody Pomorskiego dra Wachowiaka, który uzyskał już na ten cel potrzebne fundusze, przebudowa pomnika wspomnianego przeprowadzona zostanie w okresie lata a odsłonięcie nastąpi w jesieni
Jak się dowiadujemy, na miejscu stojącej u szczytu pomnika platformy metalowej umieszczona zostanie kula glob z której wybuchają płomienie. Na globie stanie statua żołnierza. Plac wokoło pomnika będzie powiększony i pokryty warstwą białego gruboziarnistego żwiru a na 4 rogach placu posadzone topole. W miejscu dawniejszej płaskorzeźby z podobizna gnębiciela Polaków umieszczoną zostanie inna symboliczna. Prace artystyczne około przebudowy powierzone zostały artyście rzeźbiarzowi prof. Rożkowi z Poznania.
Słowo Pomorskie z dn. 30.04.1925 r.

TORUŃ „NIEZNANEMU ŻOŁNIERZOWI POLSKIEMU”
Nieznany ofiarodawca składa płytę przed kościołem garnizonowym. — Uroczystość poświęcenia płyty.
Toruń, jako stolica województwa, od dawna już powinien był posiadać grób Nieznanego Żołnierza. W tej myśli utworzony już był nawet komitet, który postawił sobie za cel wzniesienie w naszym mieście pomnika czci dla krwawej ofiary tysięcy nieznanych bohaterów; zamierzano w tym celu odpowiednio przerobić obelisk Bismarcka przy ul. Bydgoskiej.
Aż oto szlachetna dłoń nieznanego ofiarodawcy w sposób nader prosty rozwiązała to doniosłe zagadnienie: w noc z 27 na 28 czerwca złożyła w skwerze przed kościołem garnizonowym, a więc w miejscu najbardziej do tego odpowiednim, płytę granitową z napisem: „Nieznanemu Żołnierzowi Polskiemu”.
Wczoraj, w poniedziałek 29 czerwca odbyło się w obecności przedstawicieli władz wojskowych i cywilnych, miejskich, delegacyj, towarzystw, korporacyj i cechów oraz nieprzeliczonych rzesz ludności poświęcenie płyty.
Po nabożeństwie w kościele garnizonowym przed płytą zgromadzili się przedstawiciele władz z p. wicewojewodą Ewert-Krzemieniewskim i p. generałem Hubischtą na czele. W zastępstwie prezydenta miasta obecny był p. wiceprezydent Jankowski. Wartę honorową przy płycie pełnili podoficerowie 63 pp. prócz tego przed płytą uszykowała się kompania honorowa tego pułku ze sztandarem i orkiestrą
Do zebranych przemówił ks. dziekan Sienkiewicz podnosząc w krótkich słowach znaczenie takiej płyty, jako wyrazu hołdu i uwielbienia dla tych, co to nikomu nieznani, ani przez nikogo nie grzebani złożyli życie swe w ofierze na ołtarzu Ojczyzny, szczątki zaś ich cielesne rozsiane są po całej kuli ziemskiej. Następnie ks. dziekan odczytał akt fundacyjny pomnika treści następującej:
„By oddać hołd szaremu obrońcy Ojczyzny, poległemu w obronie Jej wolności i sławy, by Toruń, stolica Pomorza, również jak i inne miasta Polski posiadał tę największą pamiątkę wyzwolenia z więzów niewoli, złożyliśmy w nocy z dnia 27 na 28 czerwca 1925 roku płytę na grób dla „Nieznanego Żołnierza Polskiego” na placu św. Katarzyny naprzeciw kościoła garnizonowego, uważając miejsce to za najodpowiedniejsze dla największego z naszych pomników, gdyż koło niego zbierają się wszyscy w chwilach uroczystości narodowych.
Niechaj spoczną symboliczne zwłoki największego bohatera u wnijścia do świątyni Pana, który go do swej powołał chwały.
Niechaj młode pokolenie żołnierzy, duma narodu, wstępujące do tego kościoła i gromadzące się na swym placu oddaje honory Koledze Bohaterowi i niech wie, że dulce et decorum est pro Patria mori.
Niechaj dzieci, ta przyszłość narodu, widząc w tym pomniku sławę Polski, dążą do Jej spotęgowania i niechaj uczą się szanować żołnierza zawsze gotowego na krwawy bój w obronie Ojczyzny.
Oddajemy ten pomnik w opiekę Miastu Toruniowi i załogującemu w Toruniu wojsku.
Utrwalcie go i dokończcie rozpoczęte dzieło w miejscu, gdzie płyta położoną została.
Nie czyniąc tego dla własnej chwały jeno ad maiorem gloriam Patrie podpisów na ten akt fundacyjny nie kładziemy, niechaj będzie bezimienny.
Działo się w Toruniu, 27 czerwca 1925 r.”
Po odczytaniu aktu ks. dziekan poświęcił płytę, poczem wieńce złożyli p. gen. Hubischta w imieniu wojskowości, p. wiceprezydent Jankowski w imieniu miasta, toruński hufiec harcerski oraz przedstawiciele 7 drużyny harcerskiej z Bydgoszczy bawiącej w Toruniu na zlocie. Po odegraniu mazurka Dąbrowskiego przed płytą przedefilowały: kompanja honorowa 63 pp., oddziały harcerskie oraz delegacje zrzeszeń i cechów z chorągwiami. Cały plac św. Katarzyny i przyległe ulice zapełniony by; tłumami publiczności,
Słowo Pomorskie z dn. 01.07.1925 r.

„…Szlachetna dłoń nieznanego ofiarodawcy…” musiała być bardzo pracowita! W ciągu jednego dnia ( w niedzielę!) dostarczyła księdzu dziekanowi akt fundacyjny i przekonała Go do poświęcenia płyty, jak również zdążyła zorganizować „…przedstawicieli władz wojskowych i cywilnych, miejskich, delegacyje, towarzystw, korporacyj i cechów oraz nieprzeliczone rzesze ludności…”.
tryskacz 11.10.2006 r.